|
4.(9)พระฐานานุกรม =
Hierarchia (= หัวหน้าศักดิ์สิทธิ์) คือลำดับหลั่นชั้น ของผู้ปกครองพระศาสนจักร ซึ่งลำดับแต่เล็กไปหาใหญ่ มีดังนี้ 1. สังฆานุกร (Diaconus) 2. พระสงฆ์ (Presbyter) 3. พระสังฆราช (Episcopus)
(10)พิเศษพร (อ่าน พิ - เส - สะ พร) โปรดรักษาลำดับคำ (อย่าเป็นเป็นพรพิเศษ) คือพระคุณพิเศษ เรานำมาใช้แทนคำกรีก : Charisma, ศัพท์เฉพาะ.
6.(11)ประภาษก =
Propheta ข้าพเจ้าอยากให้ใช้ประภาษก ทั้งนี้เป็นเพราะทั้งภาษาลาติน ทั้งภาษากรีก ทั้งภาษาไทย ละม้ายคล้ายกัน ทั้งทางธาตุ ทั้งทางอุปสรรค. ส่วนคำ ประกาศก นั้น ขอสงวนไว้ใช้แทน Missionary ผู้ไปเผยแพร่พระศาสนจักรในต่างประเทศ. คำ ธรรมทูต น่าจะเก็บไว้ใช้แทนพระสงฆ์ที่ไปเทศนาสั่งสอนในต่างถิ่น ที่อยู่ในประเทศของตนเอง. ดังนี้จึงเห็นว่า ภาษาไทยของเรามีคำมากพอสมควร ไม่แพ้ภาษาอื่น.
(12)พระอัยกา
(อ่าน ไอ ยะ กา) = Patriarcha หัวหน้าของเผ่า ทีแรกหมายถึงบรรพบุรุษของชนชาติอิสราเอล, ทางพระศาสนจักรของเรายังหมายถึงพระสังฆราชผู้ใหญ่ เป็นหัวหน้าแคว้น จนกระทั่งเป็นประมุขของพระศานจักร จารีตใดจารีตหนึ่ง เช่นเราพูดว่า พระอัยกาแห่งคอนสตันติโนเปิ้ล
(13)นักบุญปิตาจารย์ ดูเลข (5) ในข้อ 2
(14)เจ้าสาว ข้าพเจ้าเห็นว่าง่ายดี
ใช้แทนคำ Sponsa = หญิงสาวที่หมั้นแล้ว. ยังมีคำอื่นที่เหมาะกว่า เช่น วนิดา, พนิดา ซึ่งพจนานุกรมให้คำจำกัดความว่า : นาง, หญิงที่รัก, หญิงที่สู่ขอแล้ว. ยังมีอีกคำหนึ่งคือ วธู, พธู ม.ส.น. หญิงสาวเจ้าสาว, เมีย, ซึ่งตางกับคำ Sponsa เป็นอย่างยิ่ง. เท่าที่กล่าวมา จะเห็นว่า ภาษาไทยของเรา มีคำใช้มากมายเพียงแต่เป็นหน้าที่ของเราที่จะเลือกเฟ้น และกำหนดเจาะจงกับภาษายุโรป เราก็จะได้คำที่เหมาะสม
7.(15)อคาธกาย = Corpus Mysticum หมายความถึงร่างกายอันลึกล้ำ บางทีเรียกว่าร่างกายทิพย์
อคาธ ดูเลข (3)
(16)สัตว์โลก = Creatura สิ่งที่พระเป็นเจ้าทรงสร้างขึ้น. สิ่งสร้าง ก็เรียก.
(17)พิเศษพร =
Charisma คือพรหรือทานอันพิเศษ (ผิดปกติ) เช่น การทำให้คนไข้หายโรคในทันทีทันใด, การปลุกผู้ตายให้คืนชีพ (โปรดดูเลข (10) ด้วย)
8.(18)พระวจนาตถ์
(จาก วจน + อัตถ์) ใช้แทนคำลาติน Verbum หรือศัพท์รากกรีก Logos. ศัพท์วจนาตถ์ บางท่านเขียน วจนารถ แต่ศัพท์ นารถ หาไม่พบ มีแต่ นารท ซึ่งอ่านนาระทะ หรือนารด. หากจะเขียน วจนาถ ข้าพเจ้าเห็นว่าพอทำได้ เพราะเท่ากับ วจน + นาถ โดยตัดตัว น. ออกเสียตัวหนึ่ง ซึ่งไม่ผิดหลักของภาษาบาลี สันสกฤต และไทย และถ้าเขียน วจนาถ ก็ต้องแปลว่า : วาจาเป็นที่พึ่ง
(19)สหพันธ์ = Communio เราใช้กันในบทข้าพเจ้าเชื่อถึงสหพันธ์นักบุญ = Communio Sanctorum
9.(20)เมสไซอะห์ =
Messias, ศัพท์มาจากภาษาฮีบรู, ลาติน : Unctus, กรีก Christos คือพระคริสตเจ้าของเรานั่นเอง
10.(21)พระสงฆ์
: ไม่ใช่เราไม่รู้ว่าศัพท์สงฆ์มาจากธาตุ ส ซึ่งแปลว่า คณะ, หมู่, ประชุม แต่เราคริสตังนำศัพท์นี้มาใช้นานกาเล จนกลายเป็นภาษาของเราแล้ว ทั้งนี้แทนศัพท์ลาติน Sacerdos ซึ่งมีความหมายเดียวกันกับ Sacrificator แปลว่า ผู้ทำสิ่งศักดิ์สิทธิ์, ผู้ทำบูชา ตำแหน่งหน้าที่ของ Sacerdos หรือความเป็น Sacerdos ลาตินว่า Sacerdotium เราใช้ว่า สังฆภาพ
11.(22)ศักดิ์สิทธิการแห่งพละกำลัง = Confirmatio ซึ่งเคยใช้กันว่า ศีลกำลัง
(23)ศักดิ์สิทธิการ อภัยบาป
คือ ศีลแก้บาป พูดตรง ๆ ข้าพเจ้าไม่ชอบคำพูดว่า อภัยบาป เพราะดูเหมือนมันบ่งว่า : ไม่ได้ยกบาปออกไป เพียงแต่โทษ หรืออภัยของเรานั้นยกให้ ความคิดเช่นนี้ผิดต่อความเชื่อของเราคริสตัง
(24)ศักดิ์สิทธิการ เจิมคนไข้ = Ultima Unctio
(25)ศักดิ์สิทธิการ อนุกรม = Ordo
(26)ศักดิ์สิทธิการ สมรส =
Matrimonium คำ สมรส อีกคำข้าพเจ้าไม่ชอบ เพราะรู้สึกมันมีกลิ่นชอบกล สำหรับเรียกศักดิ์สิทธิการของเรา
12.(27)ทิศทางแห่งความเชื่อ
= Sensus Fidei แม้คำนี้ไม่มีอยู่ในเลข 12 แต่เนื้อความเป็นเช่นนั้น และเราจะพบคำนี้ในเลขอื่น ๆ ข้าพเจ้าจึงให้คำนี้เสียเลย ที่จริงกว่าจะพบคำนี้ ข้าพเจ้าต้องคิดกลับไปกลับมาหลายตลบ
(28)อาจาริยานุภาพ =
Magisterium หมายถึง อำนาจทางการสั่งสอนของพระศาสนจักร คำ อาจาริยานุภาพ ผูกขึ้นด้วย อาจารย์ + อานุภาพ, อานุภาพเป็นคำบาลี ข้าพเจ้าก็อยากจะผูกพันกับคำอาจาริย บ. ให้เหมือน ๆ กัน แต่เพื่อให้คนไทยอ่านง่าย จึงเปลี่ยนแปลงไปนิดหน่อยเป็น อาจาริยานุภาพ
13.(29)ความเป็นประมุขเอก = Primatus หรือ ถ้าชอบศัพท์ทางวิชาการ หรือ ทางเทคนิคจะใช้ ปฐมภาวะ ก็ได้
(30)อาสนะของท่านเปโตร = Cathedra Petri
14.(31)พระกิตติ
(บ. กิตติ
ส. กีรติ) เป็นคำที่ใช้ในหนังสืออธิบายคำสอน. ศัพท์ บ. กิตติ เราเคยใช้ กิตติศัพท์ แปลว่า คำเล่าลือต่อ ๆ กันมา. ศัพท์ กีรติ เราเคยใช้เรียกชื่อเรื่อง รามายณะ เป็นภาษาไทยว่า รามเกียรติ์ ถ้าจะแปลเป็นไทยก็ว่า เกียรติประวัติของพระราม. ขอยอมรับว่ามันไม่สู้จะตรงนักกับคำ Tradition ซึ่งหมายถึงคำพูด และขนบประเพณีที่สืบทอดกันมาแต่บรรพบุรุษ ฉะนั้น ถ้าท่านชอบคำของ ท่านพุทธทัตตะ ชาวศรีลังกา ผู้ที่ข้าพเจ้าได้ออกนามมาแล้ว
., Traditional Teaching ท่านแปลเป็นบาลีว่า : Vacanamagga (วาจนามัคค์)
(32)โครงสร้าง ใช้แทนศัพท์ลาติน Compago ซึ่งหมายความถึง การนำเอาหลาย ๆ สิ่งมารวมประกอบกันเข้าให้เป็นหนึ่งหน่วย.
(33)คริสตชนสำรอง หรือ คริสตังสำรอง = Catechumeni
15.(34)หมู่ =
Communitas, Community หมู่ เป็นคำไทยที่ชรามาก แต่ในภาคอีสานยังใช้กันอยู่ทั่วไป ข้าพเจ้าเห็นว่าคำ หมู่ โดด ๆ เหมาะที่สุดจะใช้แทน Communitas โดยไม่จำเป็นต้องเสริมคำ หมู่เหล่า, หมู่คณะ ให้รุ่มร่าม.
16.(35)มิสซัง = Missio = เขตหรือพนักงานแพร่ธรรม เป็นคำที่ใช้กันมาแต่โบราณ.
18.(36)ศาสนบริการ = Ministerium
ศาสนบริกร = Minister
20.(37)สังฆานุกร เป็นคำที่เพิ่งสร้างขึ้นใหม่
อนุกร = ผู้ทำทีหลัง, ผู้ช่วย รวมความสังฆานุกร คือ ผู้ช่วยพระสงฆ์ = Diaconus
21.(38)Episcopatus
= ตำแหน่งพระสังฆราช, เมื่อ Episcopus เราใช้คำพระสังฆราช ตำแหน่งของท่านเราจึงว่า สังฆราชภาพ
(38 ทวิ) ผู้มีศรัทธา
= ผู้มีความเชื่อ หลาย ๆ ท่านคงรู้สึกฉงนว่า ทำไมข้าพเจ้าอ้างเช่นนี้ เป็นความจริงว่า ผู้มีศรัทธา ภาษาไทย - Credens ภาษาลาติน. และคนไทยก็ใช้คำนี้ในใจความเดียวกัน เช่น เรื่องนี้ฉันไม่เห็นศรัทธา = ฉันไม่เชื่อ. โปรดดู Dictionnaire Etymlogue Latin Michel Breal et Angatole Bailly ตรงกับคำ Credo. เขาพยายามค้นหาธาตุของ Credo ที่สุดเขามาพบว่าเป็นคำ ๆ เดียวกันกับคำภาษาสันสกฤตว่า Craddhami (= ศรัทธามิ) เขาบอกว่าน่าแปลกใจเหลือเกิน ที่คำสันสกฤต 2 คำ ผูกรวมกันแล้วมาตกอยู่ในภาษายุโรป คือคำ Crad + DO = ศรัท + ธามิ ซึ่งตามธาตุแปลว่า ฉันวาง (= มอบ) ดวงใจให้แก่
ขอผ่านไปไม่แยกคำละคำ, อักษรละอักษร เพราะจะยืดยาวไป และ อาจยุ่งยากสำหรับบางท่านได้ ถ้าท่านอยากทราบว่าทำไมตัว ศ ของเราจึงกลายเป็น C ลาตินได้ ขอโปรดค้นดู Dictionnary เล่มชั้นนำที่คำ Satem และ Kentum ท่านก็อาจจะเข้าใจได้ง่าย.
(39)พระสมณะสูงสุด คือพระสันตะปาปา
ลาตินว่า Summus Pontifex หรือ Pontifex Maximus ศัพท์ลาติน Pontifex = ผู้สร้างสะพาน, เข้าใจว่า สมณะผู้ใหญ่ในโบราณกาล เคยมีอาชีพเป็นผู้สร้างสะพาน.
(40)กลุ่มชุมนุม = Congregatio
หมู่ชมรม = Communitas ดู (34) ด้วย
คณะ = Collegium ดู (80) ด้วย
(41)ประสาท ให้, ยินดีให้,
ข้าพเจ้านำคำ ประสาท มาใช้แทนคำ Conferre ซึ่งคริสตังเราแต่โบราณมา ใช้คำว่า โปรด เช่น โปรดศีลศักดิ์สิทธิ์ต่าง ๆ โปรดพระคุณ,
(42)คณะ Colleglum ดู (80) ด้วย
22.(43)ทำเนียบ (แผลงจากเทียบ) - แบบแผนที่จัดขึ้นเป็นระเบียบ. ตรงนี้เทียบเท่า Corpus โครงร่าง
(44)ปฐมภาวะ แปลคำ Primatus ดู (29) ด้วย
(45)เอกสิทธิ์ = Praerogativa
23.(46)อำนาจอาชญาสิทธิ์ = Juridictio
หมายเหตุ
: คำภาษากฎหมาย ในหนังสือเล่มนี้มีมากข้าพเจ้าแปลอย่าง "ขอไปที" ควรที่ผู้รู้กฎหมายไทย จะนำคำไทยมาเทียบและกำหนดเจาะจงลงไป ให้ใช้คำนั้น ๆ ตรงกับคำนั้น ๆ
(47)สภาพระสังฆราช :
ในเอกสารลาตินฉบับนี้ ใช้คำว่า Coetus Episcopalis แต่ชาวยุโรปทั่ว ๆ ไป ใช้อีกศัพท์หนึ่งว่า Conferentia Episcopalis
25.(48)วิวรณ์ (ปทานุกรมหน้า
684) : การเปิด การเผยแพร่, การชี้, การแสดง, การไขความ. เป็นคำที่พระคริสตธรรมปรอเตสตันต์ นำมาใช้แต่โบราณแทนคำกรีก Apokalypsis คำนี้ตรงกันทีเดียวกับศัพท์ลาติน Revelatio Velare จาก Velum จึงแปลว่า เอาผ้ามาคลุม ปิด. อุปสรรค re ตรงกับอุปสรรคบาลี สันสกฤต :วิ, นิส, อา. ความหมายก็อย่างเดียวกัน คือ บ่งความตรงข้าม ฉะนั้น Revelare จึงแปลว่า เอาผ้าคลุมออก, เปิด คำวิวรณ์ก็เช่นกัน มาจากธาตุ ส. วฤ 1 ปิด, ปัดป้อง (สังเกต วฤ 2 - คัดเลือก ซึ่งภาษาไทยใช้มาก เช่น วร (สระขั้นคูณ), พระ, บวร (= ปวร). เมื่อวรณ การปกปิดใส่อุปสรรค เป็นวิวรณ์ จึงเป็นการเปิด, การไขแสดง. คำที่ตรงกันอย่างพอดิบพอดีอย่างนี้ช่างหาได้ยากจริง ๆ.
(49)พระคลังของฝาก = Depositum.
(50)Corpus = กาย, ร่างกาย น่าจะใช้ องค์กร ผู้กระทำเรือนร่าง.
26.(51)อัครสาวกมัย = Apostolicus มีความเป็นของอัครสาวก, สืบมาจากอัครสาวก.
(52)ราชสังฆภาพ = Regale Sacerdotium
(53)ศักดิ์สิทธิการพละกำลัง = ศีลกำลัง
27. (54)ประมุข
หัวหน้า : Antistes, Antistites : ตามธาตุศัพท์ = ผู้ยืนอยู่ข้างหน้า, ผู้อยู่หัว, หมายถึงหัวหน้านั่นเอง.
28.(55)สังฆานุกร = Diaconus
(56)สมณภาพ = Pontificatus ตำแหน่งพระสังฆราช
(56 ทวิ) Hendiadys
ในหนังสือเอกสารนี้ และโดยทั่วไปในหนังสือวรรณคดียุโรป อย่างน้อยกลุ่มภาษาลาติน กรีก เขามีทำนองพูด (Figure) อย่างหนึ่งที่เรียกภาษากรีกว่า Hendia Dyoin แปลคำละคำก็ว่า หนึ่งในสอง คือเขาใช้คำนาม 2 คำผูกด้วยสันธาน และแทนที่จะใช้คำนามคำเดียวกันผูกคำขยาย, เขาทำเช่นนี้เพื่อว่าเน้นความเช่นตรงนี้ เขาว่า : ด้วยชีวิตและด้วยความจริง, แทนที่จะเขียน ด้วยชีวิตอันจริงจัง ในเอกสารนี้พบหลายแห่งและจะพบต่อไปอีก จึงขอให้ผู้อ่านสังเกตไว้.
(57)สังฆานุภาพ = Diaconatus = ภาวะของการเป็นสังฆานุกร
30.(58)ฆราวาส (บ. ฆร + อาวาส)
ตามศัพท์แปลว่า : ที่อยู่, เรือน แต่ตามความเข้าใจของคนไทย หมายความว่า ถึง : ผู้ครองเรือน, หรือ ผู้มีเหย้าเรือน เป็นคำตรงกันข้ากับอาวาสิก พระ, เราใช้คำฆราวาสนี้ แทนศัพท์ลาติน Laicus, กรีก (Laikos) แปลว่า ของหรือสิ่งที่เกี่ยวกับพลเรือน ตรงข้ามกับศัพท์ Clericus = ของสงฆ์, ของพระ.
(59)นักบวช เราใช้คำนี้ หมายถึงผู้ใฝ่ใจถวายตัวแด่พระเป็นเจ้า = Religiosi, บางครั้งยังใช้คำ นักบวช ยังใช้หมายถึงผู้ได้รับศักดิ์สิทธิการ อนุกรมขั้นต่ำ (อนุกรมน้อย) ด้วย = Clerici
(60)ผู้ครองสมณเพส หมายถึง ผู้เกี่ยวข้องกับการที่เป็นพระ (= พระสงฆ์). สมณเพส = Clerus (ผู้ครองสมณเพส = Clericus)
(61)ศาสนบริกร ใช้แทนศัพท์ Pastor, Pastores, โดยมากข้าพเจ้าใช้ว่า ชุมพาบาล
33.(62)การแพร่ธรรม = Apostolatus
34.(63)วิสาสะ (บ. วิสสาส,
ส. วิศวาส) ความคุ้นเคย, ความสนิทสนม, ข้าพเจ้าเห็นว่าเหมาะจะแปลลาติน Conversatio.
35.(64)Sensus Fidei ดูเลข (27)
36.(65)อิสรเสรี (= อิสสร + เสรี)
อิสสร. บ., ส. อิศวร = ความเป็นเจ้าเป็นนาย ไทย : ความเป็นไทแก่ตัวเอง. ส่วนเสรี บ. (ส. ไสวริน จาก สว + อีร์) ตามศัพท์แปลว่า ไปไหนได้ตามอำเภอใจ, เอาแต่ใจ ข้าพเจ้าเห็นว่าพอและเกินเลยสำหรับแปลคำลาติน Libertas
37.(66)เจ้าหน้าที่ศาสนบริการ = Sacri Pastores
42. (67)Martyrium ภาวะการเป็นมรษสักขี, ท่านชอบมรณสักขี, ภาวะไหม ?
สังเกต
: คำ Martyr, ศัพท์ลาติน กรีกแปลว่า พยานจากธาตุ Smr. สมฤ, Lit ตามอักษรแปลว่าผู้ระลึกถึง, ผู้ทำให้ระลึกถึง, ผู้ประกาศชี้แจง. คำธาตุนี้ภาษาไทยของเราก็มี คือ สมร (Smara) ซึ่งแปลว่า คนที่เราคิดถึง, เลยกลายเป็นสาวงาม, สาวรัก, - ระวังอย่าไปปนคำ สมร Sa mara กับคำสมรภูมิ (Samara Fhumi) คำนี้มาจากธาตุ Mr, มฤ, แปลว่าตาย. ฉะนั้น สมรภูมิจึงแปลว่า สถานที่ตายร่วมกัน. แต่ไหนแต่ไรมาเราเคยใช้ทับศัพท์ มาร์ตีร์ อยู่เสมอ, ต่อมาผู้ที่ไม่ชอบ ประดิษฐ์คำขึ้นใหม่ว่า มรณสักขี (มรณ ความตาย ตามธาตุ มฤ ที่กล่าวข้างบน กับคำ สักขี พยาน. ภาษา บ. (ส. สากษิณ) ผู้ประดิษฐ์คงอยากจะให้เข้าใจว่า : มรณสักขี = เป็นพยานจนกระทั่งยอมตาย แต่ตามรูปศัพท์ของภาษา ใคร ๆ ก็แปลว่าพยานของความตาย จึงมีผู้เปลี่ยนใหม่อีกว่า มาระตี, อ่านง่ายเสียงคล้ายคำ มาร์ตีร์ แต่เขียนอย่างนี้ผู้รู้ก็ต้องแปลว่า ผู้ตายแล้ว - ระหว่างที่ยังไม่มีคำใหม่, ข้าพเจ้าก็ขอเขียน มรณสักขีไปก่อน.
43.(68)Religiosi = นักบวช ดูเลข (59)
45.(69)อภิสิทธิ์อันดับหนึ่ง หรือ ปฐมภาวะ = Primatus ดูเลข (44)
(70)สมณะผู้ปกครองท้องถิ่น = Ordinarius Loci
50.(71)มรณสักขี = Martyr ดูเลข (67)
53.(72)พระเทวบุตร = ลูกของพระเป็นเจ้า
54.(73)การทรงรับเป็นมนุษย์ หรือ ทรงรับเอาเนื้อหนัง เป็นการแปลคำ Incarnatio ตรง ๆ
55.(74)พระกิตติ = Traditio ดูเลข (31)
(75)Revelatio พระวิวรณ์ หรือ การไขแสดง ดูเลข (48)
56.(76)Annuntiatio เทวทูตแจ้งสาสน์, การรับสาส์นจากเทวทูต.
(77)Incarnatio การมารับเอาเนื้อหนัง, การมาเป็นมนุษย์
(78)Collegialitas หมายความว่า
การเป็นคณะของบรรดาพระสังฆราชทั้งหลาย เราใช้ศัพท์สั้น ๆ ว่า คณะ ดูเลข (42) และ (80) ด้วย
(79)Revelatio พระวิวรณ์ ดูเลข (48)
(80)Collegium ความเป็นคณะของบรรดาพระสังฆราชทั้งหลาย เราใช้คำแทนสั้น ๆ ว่า คณะ
สังเกต
ข้าพเจ้าเคยได้ยินแก่วัดกุฎีจีน เรียกสามเณราลัยว่า กุเหล่ ข้าพเจ้าคิดว่าคำ กุเหล่ หมายถึง Collegium นี่เอง
แถลงการณ์
(81)Liceitas สามีจิภาวะ - การมีสิทธิ์ทำได้ โดยไม่มีความผิด
(82)Validitas อโมฆภาวะ คือ ความเป็นไปโดยไม่เป็นโมฆะ
หมายเหตุ
: เฉพาะอย่างยิ่งสำหรับ 2 คำหลังนี้ เป็นคำกฎหมายอย่างเอกอุ ข้าพเจ้าไม่มีเจตนาจะบังคับใครให้ใช้ ควรเป็นหน้าที่ของคณะกรรมการ (ที่จะตั้งขึ้น) อนึ่งหากมีคำใช้ในกฎหมายไทย ที่เหมาะสม ก็ควรใช้คำในกฎหมายไทยของเรา.
|
