ตอน ๒  ขบวนการพิจารณาคดีด้วยวาจา

Can.1656 $1. All cases which are not excluded by law can be tried in the oral contentious process dealt with in this section, unless a party requests the ordinary contentious process.$2. If the oral process is used outside of cases permitted by law, the judicial acts are null.

Can.1657 The oral contentious process takes place in first instance before a single judge according to the norm of can.1424.

Can.1658 $1. In addition to the points mentioned in can.1504, the libellus by which the suit is introduced must:

1. set forth briefly, completely and clearly the facts on which the requests of the petitioner are based;

2. so indicate the proofs by which the petitioner intends to demonstrate the facts, but which cannot be produced at once, so that they can be gathered at once by the judge.

$2. The documents on which the petition is based must be attached to the libellus, at least in an authentic copy.

Can.1659 $1. If an attempt at reconciliation according to the norm of can.1446, $2, has been fruitless, the judge, if he believes that the libellus has some foundation, is to order within three days by a decree appended to the bottom of the libellus that a copy of the petition be communicated to the respondent, granting the latter the right to send a written response to the chancery of the tribunal within fifteen days.

$2. This notification has the effects of the judicial citation mentioned in can.1512.

Can.1660 If the exceptions of the respondent demand it, the judge is to set a time limit for the petitioner to respond so as to clarify the object of the controversy from the points raised by each of them.

Can.1661 $1. When the time limits mentioned in cann.1659 and 1660 have expired, the judge, after having examined the acts, is to determine the formulation of the doubt; next, the judge is to cite to a hearing, to be held within thirty days, all who must be present at it; the judge is to attach the formula of the doubt to the citation for the parties.

$2. In the citation the parties are to be informed that they can present to the tribunal a brief written statement in support of their allegations at least three days prior to the hearing.

Can.1662 At the hearing the questions mentioned in cann.1459-1464 are to be treated first.

Can.1663 $1. The proofs are collected at the hearing with due regard for the prescription of can.1418.

$2. The party and his or her advocate can be present at the examination of the other parties, of the witnesses, and the experts.

Can.1664 The responses of the parties, witnesses, and the experts, and the petitions and exceptions of the advocates must be put in writing by the notary but in a summary fashion and only as regards those matters which pertain to the substance of the controverted matter, and they must be signed by those making depositions.

Can.1665 Only in accord with the norm of can.1452 can the judge admit proofs which have not been presented or asked for in the petition or the response; however, after even a single witness has been heard, the judge can decree new proofs only in accord with the norm of can.1600.

Can.1666 If all the proofs cannot be collected at the hearing, a second hearing is to be scheduled.

Can.1667 When the proofs have been collected, the oral discussion takes place at the same hearing.

Can.1668 $1. Unless from the discussion it is discovered that something must be supplied in the instruction of the case or something else turns up which prevents the due pronouncement of the sentence, the judge immediately decides the case privately when the hearing has been completed; the dispositive part of the sentence is to be read at once in the  presence of the parties.

$2. However, the tribunal can defer the decision until the fifth available day because of the difficulty of the matter or for another just cause.

$3. The complete text of the sentence with the reasons expressed it to be made known to the parties as soon as possible, ordinarily not beyond fifteen days.

Can.1669 If the appellate tribunal should discover that in a lower grade of the trial the oral contentious process was used in cases excluded by the law, it is to declare the nullity of the sentence and remand the case to the tribunal which passed it.

Can.1670 In other matters which pertain to the mode of procedure, the prescriptions of the canons concerning the ordinary contentious trial are to be observed. However, the tribunal by a decree giving the reasons, can derogate from procedural norms which have not been determined for validity, in order to expedite matters with due regard for justice.

มาตรา ๑๖๕๖ วรรค ๑ คดีทั้งหลายที่กฎหมายไม่กันออกไป สามารถนำมาพิจารณาในขบวนการพิจารณาด้วยวาจาที่กล่าวถึงในตอนนี้ เว้นไว้แต่ว่าคู่กรณีฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งร้องขอให้พิจารณาแบบปกติ

วรรค ๒ ถ้าขบวนการพิจารณาด้วยวาจานำไปใช้นอกเหนือจากกรณีที่กฎหมายอนุญาตการพิจารณาคดีนั้นถือเป็นโมฆะ

มาตรา ๑๖๕๗ ขบวนการพิจารณาคดีด้วยวาจาทำได้ในศาลชั้นต้นต่อหน้าผู้พิพากษาเดี่ยว ตามกฎเกณฑ์ของกฎหมายมาตรา ๑๔๒๔

มาตรา ๑๖๕๘ วรรค ๑ นอกเหนือจากเรื่องที่ระบุไว้ในมาตรา ๑๕๐๔ แล้วสำนวนฟ้อง

ที่นำมาสู่ขบวนการพิจารณาต้อง :

๑. แสดงข้อเท็จจริงที่เป็นพื้นฐานตามคำขอของโจทก์  อย่างสั้น  อย่างครบถ้วน  และอย่างชัดเจน

๒. ระบุหลักฐานพิสูจน์ในลักษณะที่ผู้พิพากษาสามารถรวบรวมหลักฐานเหล่านั้นได้ทันที ข้อพิสูจน์เหล่านั้นเป็นข้อพิสูจน์ที่โจทก์ตั้งใจนำมาแสดงข้อเท็จจริง  แต่ว่าไม่สามารถนำมาแสดงได้พร้อมกัน

วรรค ๒ เอกสารที่เป็นพื้นฐานของคำขอ ต้องแนบติดกับหนังสือฟ้องอย่างน้อยในแบบสำเนาที่แท้จริง

มาตรา ๑๖๕๙ วรรค ๑ ถ้าความพยายามไกล่เกลี่ยตามกฎเกณฑ์ของกฎหมายมาตรา ๑๖๔๖ วรรค ๒ ไม่เกิดผล  ถ้าผู้พิพากษาเชื่อว่าคำฟ้องนั้นมีมูล เขาต้องออกคำสั่งภายใน ๓ วัน ด้วยหนังสือคำสั่งที่ห้อยท้ายสำนวนฟ้องนั้น  สั่งเพื่อให้ส่งสำเนาคำขอไปยังจำเลยโดยให้สิทธิแก่จำเลยที่จะส่งคำตอบเป็นลายลักษณ์อักษรไปยังเจ้าหน้าที่ศาลภายใน ๑๕ วัน

วรรค ๒ การแจ้งนี้มีผลเท่ากับการแจ้งหมายศาลตามที่ระบุไว้ในมาตรา ๑๕๑๒

มาตรา ๑๖๖๐ ถ้าการคัดค้านของจำเลยเรียกร้อง  ผู้พิพากษาต้องกำหนดเวลาให้

โจทก์ตอบเพื่อทำให้เรื่องที่ถกเถียงกันกระจ่างขึ้นจากจุดที่แต่ละฝ่ายยกขึ้นมา

มาตรา ๑๖๖๑ วรรค ๑ เมื่อครบกำหนดเวลาตามมาตรา ๑๖๕๙ และ ๑๖๖๐ ผู้พิพากษาหลังจากได้ตรวจสำนวนฟ้องทั้งหมดแล้ว ต้องกำหนดสิ่งที่เป็นปัญหากันอยู่ : จากนั้นผู้พิพากษาต้องเรียกทุกคนที่มีส่วนได้เสียให้มาฟังภายใน ๓๐ วัน : ผู้พิพากษาต้องเพิ่มสิ่งที่ยังเป็นปัญหากันอยู่ในหมายเรียกสำหรับคู่คดี

วรรค ๒ ในหมายเรียกนั้นต้องแจ้งคู่คดีว่าเขาสามารถยื่นข้อเขียนแบบสั้นๆ เพื่อสนับสนุนคำกล่าวอ้างของตนแก่ศาลได้อย่างน้อย ๓ วันก่อนการมาฟัง

มาตรา ๑๖๖๒ ในการฟังก่อนอื่นต้องพูดถึงปัญหาทุกอย่างที่ระบุไว้ในมาตรา ๑๔๕๙–๑๔๖๔

มาตรา ๑๖๖๓ วรรค ๑ หลักฐานพิสูจน์ทั้งหลายถูกรวบรวมที่การฟังโดยคำนึงถึงข้อกำหนดของกฎหมายมาตรา ๑๔๑๘

วรรค ๒ คู่คดีและทนายของตนสามารถอยู่ในการสอบถามของคู่คดีอีกฝ่ายหนึ่งของพยานและของผู้เชี่ยวชาญ

มาตรา ๑๖๖๔ คำตอบของคู่คดี  ของพยาน ของผู้เชี่ยวชาญและคำขอ  และคำค้านของทนาย ต้องจดเป็นลายลักษณ์อักษรแบบย่อโดยนายทะเบียนศาล  และจดแต่เฉพาะเรื่องที่เกี่ยวกับเนื้อหาของเรื่องที่ถกเถียงกันเท่านั้นและให้ผู้ที่ให้ปากคำลงลายมือชื่อ

มาตรา ๑๖๖๕ ผู้พิพากษาสามารถรับหลักฐานพิสูจน์ที่มิได้ถูกนำเข้ามา หรือมิได้ถูกขอในคำขอ หรือในคำโต้ตอบได้  เฉพาะตามกฎเกณฑ์ของกฎหมายมาตรา ๑๔๕๒ เท่านั้น อย่างไรก็ตาม หลังจากที่ได้ฟังพยานเพียงคนเดียว  ผู้พิพากษาสามารถตัดสินใจรับหลักฐานพิสูจน์ใหม่ได้ เฉพาะตามกำเกณฑ์ของกฎหมายมาตรา ๑๖๐๐

มาตรา ๑๖๖๖ หากไม่สามารถนำหลักฐานพิสูจน์ต่าง ๆ ทั้งหมดมาในการฟังครั้งแรกก็ให้มีการนัดฟังครั้งที่สอง

มาตรา ๑๖๖๗ เมื่อรวบรวมหลักฐานพิสูจน์ทั้งหลายแล้วการถกเถียงด้วยวาจาที่เกิดขึ้นที่การฟังนั้นเอง

มาตรา ๑๖๖๘ วรรค ๑ เว้นไว้แต่ว่าจากการถกเถียงนั้น  มีการพบว่าต้องเพิ่มเติมบางอย่างในสำนวนคดีหรือมีบางอย่างที่ขัดขวางการประกาศคำตัดสินอย่างถูกต้อง ทันทีผู้พิพากษาต้องตัดสินคดีในส่วนของตน เมื่อการฟังได้ทำครบถ้วนแล้วต้องอ่านแนวทางการตัดสินทันทีต่อหน้าคู่คดี

วรรค ๒ อย่างไรก็ตามศาลสามารถเลื่อนคำตัดสินได้  จนถึงวันทำการที่ ๕ เพราะความยุ่งยากของคดีหรือเพราะเหตุผลอันควรอย่างอื่น

วรรค ๓ คำพิพากษาทั้งหมดพร้อมทั้งเหตุผลประกอบ จะต้องแจ้งให้คู่คดีทั้งสองฝ่ายทราบโดยเร็วที่สุด  ปกติไม่เกิน ๑๕ วัน

มาตรา ๑๖๖๙ หากศาลอุทธรณ์พบว่าในศาลชั้นรองลงไปใช้วิธีกระบวนการพิจารณาคดีด้วยวาจา ในคดีที่กฎหมายกันออกไป ศาลอุทธรณ์ต้องประกาศว่าคำตัดสินเป็นโมฆะและส่งคดีไปยังศาลที่ผ่านคำตัดสินนี้มา

มาตรา ๑๖๗๐ ในเรื่องอื่น ๆ ที่เกี่ยวกับวิธีการพิจารณาคดี  ต้องถือตามกฎเกณฑ์ของกฎหมายพระศาสนจักรของการพิจารณาแบบปกติ อย่างไรก็ตามศาลโดยคำสั่งที่ให้เหตุผล สามารถออกจากกฎเกณฑ์พิจารณาคดี ที่ไม่กำหนดไว้เพื่อความถูกต้อง ทั้งนี้เพื่อให้เรื่องเร็วขึ้นโดยคำนึงถึงความยุติธรรม