หมวด ๒ ขั้นตอนการพิจารณาคดี

Can.1458 Cases are to be tried in the order in which they are presented and put on the docket unless some of them demand    speedier   treatment    thanothers, which fact is to be determined in a special decree which states the reasons.

Can.1459 $1. Defects which can render a sentence invalid can be introduced as an exception during any stage or grade of a trial; a judge can likewise declare them ex officio.

$2. Besides the cases mentioned in $1, dilatory exceptions, especially those which concern the persons and the manner of the trial, are to be proposed before the joinder of issue (contestatio litis), unless they first emerged only after it; and they are to be settled as soon as possible.

Can.1460 $1. If an exception is proposed against the competence of the judge, the same judge must deal with the matter.

$2. In the case of an exception of relative incompetence, if the judge finds for competence, the decision does not admit of appeal; however, a complaint of nullity and restitutio in integrum are not forbidden.

$3. But if the judge finds for incompetence, the person who feels injured   can  appeal  to  the appellate tribunal within fifteen available days (dies utiles).

Can.1461 Judges who become aware of their absolute incompetence during any stage of a case must declare that incompetence.

Can.1462 $1. The exceptions that the matter has become res iudicata and that an agreement had been already reached (transactio), as well as other peremptory exceptions which are called litis finitae must be proposed and adjudicated before the joinder of issues (contestatio litis); a person who proposes them later is not to be rejected but is liable for the court costs unless there is proof that presentation was not maliciously delayed.

$2. Other peremptory exceptions are to be lodged during the joinder of issue (contestatio litis) and are to be treated at their proper time in accord with the regulations which deal with incidental questions.

Can.1463 $1. Counter-claim actions cannot be lodged validly except within thirty days from the joinder of issue (contestatio litis).

$2. However, they are to be adjudicated at the same time as the original action,  that  is, on the samegrade with it unless it is necessary to try them separately or the judge deems it more appropriate to try them separately.

Can.1464 Questions concerning a deposit for judicial expenses or the granting of gratuitous legal assistance which has been requested from the beginning and other such questions are to be dealt with before the joinder of issues (contestatio litis) as a general rule.

มาตรา ๑๔๕๘ คดีต่างๆ ต้องดำเนินตามลำดับที่ได้รับเรื่องไว้ และบันทึกในทะเบียนคดี เว้นแต่บางคดีจากคดีต่างๆ เหล่านี้  ต้องดำเนินอย่างเร่งด่วนมากกว่าคดีอื่นๆ ซึ่งต้องกำหนดไว้ด้วยคำสั่งพิเศษ ที่ระบุเหตุผลประกอบด้วย

มาตรา ๑๔๕๙ วรรค ๑ ข้อบกพร่องใดๆ ที่มีผลทำให้การตัดสินเป็นโมฆะ สามารถนำเข้าสู่ศาล ในฐานะเป็นข้อท้วงติงคัดค้านไม่ว่าในขั้นตอนใด หรือในชั้นใดของศาล เช่นเดียวกัน ผู้พิพากษาสามารถประกาศข้อบกพร่องนี้เองโดยหน้าที่

วรรค ๒ นอกจากกรณีตามวรรค ๑ แล้ว ข้อท้วงติงที่ประวิงเวลา เป็นต้นที่เกี่ยวกับบุคคล หรือวิธีการดำเนินคดี ต้องเสนอก่อนการกำหนดประเด็นปัญหา ยกเว้น ข้อท้วงติงนั้นเพิ่งเกิดหลังการกำหนดประเด็นปัญหาแล้ว และต้องจัดการเกี่ยวกับข้อท้วงติงเหล่านี้โดยเร็วที่สุด

มาตรา ๑๔๖๐ วรรค ๑ หากข้อท้วงติงเป็นเรื่องเกี่ยวกับอำนาจของผู้พิพากษา ให้ผู้พิพากษานั้นจัดการ

วรรค ๒ ในกรณีที่ข้อท้วงติงเกี่ยวกับความไม่มีอำนาจที่ไม่เด็ดขาด และหากผู้พิพากษายืนยันว่ามีอำนาจ จะอุทธรณ์ต่อการตัดสินใจของผู้พิพากษาไม่ได้ อย่างไรก็ตาม ไม่ห้ามการร้องเรียนเรื่องความเป็นโมฆะ และเรื่องการกลับคืนสู่สถานภาพเดิมอย่างครบถ้วน

วรรค ๓ แต่ถ้าผู้พิพากษาประกาศว่าตนเองไม่มีอำนาจ คู่คดีที่คิดว่าตัวเองได้รับความเสียหาย   สามารถอุทธรณ์ต่อศาลได้ภายใน ๑๕ วันทำงาน

มาตรา ๑๔๖๑ ผู้พิพากษาที่รู้ว่าว่าตนเองไม่มีอำนาจอย่างเด็ดขาด ไม่ว่าในขั้นตอนใดของการพิจารณาคดี ต้องประกาศถึงความไม่มีอำนาจของตน

มาตรา ๑๔๖๒ วรรค ๑ ข้อท้วงติงในเรื่องที่ตัดสินแล้ว หรือในเรื่องที่ตกลงกันแล้ว และในเรื่องอื่นๆ ที่ปิดคดีแล้ว ซึ่งเรียกว่าข้อท้วงติงคดีที่ตัดสินแล้ว (litis finitae) ต้องถูกเสนอ และต้องได้รับการตรวจสอบก่อนการกำหนดประเด็นปัญหา ผู้ที่เสนอข้อท้วงติงเหล่านี้ภายหลังจะต้องไม่ถูกปฏิเสธ แต่ต้องถูกปรับเสียค่าใช้จ่าย เว้นไว้แต่ว่า มีข้อพิสูจน์ว่าการเสนอดังกล่าวไม่ได้เป็นการประวิงเวลาโดยมีเจตนาไม่ดี

วรรค ๒ ข้อท้วงติงที่เด็ดขาดอื่นๆ ต้องเสนอเข้ามาในระหว่างการกำหนดประเด็นปัญหา และต้องได้รับการพิจารณาในเวลาที่เหมาะสม ตามกฎระเบียบที่เกี่ยวกับปัญหาแทรกโดยเฉพาะ

มาตรา ๑๔๖๓ วรรค ๑ การฟ้องกลับไม่สามารถทำได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย เว้นแต่เมื่อทำภายใน ๓๐ วันนับจากวันกำหนดประเด็นปัญหา

วรรค ๒ อย่างไรก็ตาม การฟ้องกลับต้องได้รับการพิจารณาพร้อมกับสำนวนการฟ้องเดิม  กล่าวคือ  ต้องกระทำในศาลชั้นเดียวกัน เว้นแต่มีความจำเป็นที่ต้องพิจารณาแยกกัน หรือเมื่อผู้พิพากษาเห็นควรว่าการพิจารณาแยกกันเหมาะกว่า

มาตรา ๑๔๖๔ ปัญหาใด ๆ ที่เกี่ยวกับการวางเงินมัดจำสำหรับค่าใช้จ่ายในการดำเนินคดี หรือการให้ความช่วยเหลือทางศาลโดยไม่คิดเงินเมื่อมีการร้องขอตั้งแต่เริ่มฟ้องคดี และปัญหาอื่นๆ เช่นนี้ โดยปกติต้องพิจารณาก่อนการกำหนดประเด็นปัญหา